មនុស្សកាន់តែចាស់ កាន់តែមិនសូវមានក្តីសុខដោយសារបានជួបប្រទះបទពិសោធន៍ និងរឿងជាច្រើនមកហើយ។ មានការសិក្សាមួយបាននិយាយថា សេចក្តីសុខ៥០%គឺកំណត់ដោយតំណរពូជ និង៥០%ទៀតកើតចេញពីការគ្រប់គ្រងរបស់មនុស្សខ្លួនឯងផ្ទាល់។ ទោះជាយ៉ាងណាក៏ដោយ កំរិតនៃសេចក្តីសុខរបស់មនុស្សរាល់គ្នា គឺអាស្រ័យលើការកំណត់ដោយបុគ្គលផ្ទាល់។ នៅក្នុងខ្សែរជីវិតរបស់មនុស្សម្នាក់ៗ កត្តា៦ចំនុចដែលធ្វើឲ្យមនុស្សរកសេចក្តីសុខក្នុងជីវិតបាន គឹអាស្រ័យលើការគ្រប់គ្រងរបស់បុគ្គល៖
១. ធ្វើអ្វីដែលអ្នកចង់ធ្វើ
ចាំថា កុំប្រៀបធៀបខ្លួនអ្នកជាមួយអ្នកដ៏ទៃដាច់ខាត។ ចូរប្រៀបធៀបរឿងមួយក្នុងស្ថានភាពពីរផ្សេងគ្នា៖
អ្នកត្រូវបានផ្តល់ជំរើស២ គឺទី១៖ អ្នកត្រូវរស់នៅជាមួយម្តាយរបស់អ្នកក្នុងរយៈពេល១០ថ្ងៃ ដោយអ្នកបានដឹងថាម្តាយរបស់អ្នកនឹងទទួលមរណះភាពបន្ទាប់ពីរយៈពេល១០ថ្ងៃនោះ រឺទី២៖ អ្នកត្រូវជ្រើសរើសចំណាយរយៈពេល១០ថ្ងៃនោះដើម្បីរកប្រាក់បាន១០០០០ ដុល្លាសំរាប់បង្កើនជីវភាពរបស់អ្នក។ ក្នុងករណីដែលស្ថានភាពទាំង២ អាចកើតឡើង១០០% តើអ្នកនឹងសម្រេចចិត្តជ្រើសរើសចំណាយពេល១០ថ្ងៃជាមួយជំរើសមួយណា? បើសិនជាសួរខ្ញុំដែលជាអ្នកសរសេរអត្ថបទនេះ ខ្ញុំនឹងជ្រើសរើសជំរើសទី២ ព្រោះខ្ញុំគឺជាខ្ញុំ។ បើសិនជាអ្នក អ្នកប្រហែលជាជ្រើសរើសជំរើសទី១។
ជាទូទៅមនុស្សមានសេខក្តីសុខខុសគ្នាដោយសារពួកគេមើលឃើញតម្លៃខុសៗគ្នា។ តើអ្នកដឹងទេថា ហេតុអ្វីបានជាជាងគំនូរមួយរូប ទម្រាំគូរបានរូបមួយ ត្រូវចំណាយពេលវេលាជាច្រើនប៉ុន្តែទទួលបានប្រាក់កំរៃតិច នៅតែបន្តការងាររបស់គេ? នេះក៏ដោយសារតែគេមើលឃើញភាពស្រស់ស្អាតនៅលើរូបផ្ទាំងគំនូរនោះ ទោះបីអ្នកផ្សេងមើលមិនឃើញភាពស្អាតលើរូបគំនូរនោះក៏ដោយ។ សេចក្តីសុខពិតប្រាកដមិនមែនស្ថិតនៅលើប្រាក់តែមួយនោះទេ។ មានអ្នកជំនួញម្នាក់មើលមិនឃើញសេចក្តីសុខនៅលើរូបគំនូរ ប៉ុន្តែមើលឃើញតែជំនួញដែលអាចរកប្រាក់បានច្រើនថាជាសេចក្តីសុខទៅវិញ។ ផ្ទុយទៅវិញ វិចិត្រករមើលឃើញសេចក្តីសុខរបស់ខ្លួននៅលើរូបគំនូរដែលអ្នកផ្សេងមើលមិនឃើញទៅវិញ។ មិនថាអ្នកជានរណា មកពីណា ធ្វើអ្វីនោះទេ ចូរអ្នកធ្វើអ្វីដែលអ្នកចង់ធ្វើ ហើយកុំប្រៀបធៀបជាមួយអ្នកដ៏ទៃ ព្រោះសេខក្តីសុខរបស់មនុស្សម្នាក់ៗអាចជាគោលដៅផ្សេងៗគ្នា។
២. បង្កើតមិត្តឲ្យបានច្រើន
អ្នកខ្លះបង្កើតមិត្តក្នុងគោលបំណងចង់បង្កើតបណ្តាញឲ្យបានច្រើនដើម្បីងាយស្រួលរកផលប្រយោជន៍មកវិញ។ ប្រាកដណាស់ អ្នកអាចបានលាភដោយសារមិត្ត។ លើសពីនោះទៅ ទៀត អ្នកអាចទទួលបានភាពរីករាយជាមួយមិត្ត និងចែកភាពជូចត់ជាមួយគ្នា។ ការស្រាវជ្រាវបានបង្ហាញថា មនុស្សរស់នៅជាក្រុមមានក្តីសុខច្រើន ពីព្រោះពួកគេអាចបញ្ចេញមតិ អារម្មណ៍ សេចក្តីស្រលាញ់ សេចក្តីស្អប់ ស្ត្រេស (stress) ដល់គ្នាទៅវិញទៅមកដោយការប្រាស្រ័យទាក់ទងគ្នា។ ដូចនេះ បើអ្នកមានមិត្តកាន់តែច្រើន កាន់តែបង្កើនសេខក្តីសុខរបស់អ្នក។ អ្នកគួរបង្កើតមិត្តនៅកន្លែងធ្វើការ នៅជិតផ្ទះ មិត្តជិតស្និទ្ធ និងមិត្តដែលអ្នកស្អប់ គ្រប់ពេល និងគ្រប់ទីកន្លែង។
៣. ចេះឲ្យតម្លៃអ្វីដែលអ្នកមាន
សេចក្តីសុខកើតមកពីចិត្ត។ បើអ្នកគិតច្រើនពីអ្វីដែលអ្នកមិនមាន វានឹងធ្វើឲ្យអ្នកក្លាយជាមនុស្សមិនមានក្តីសុខ។ ចូរអ្នកកុំធ្វើដូច្នោះ។ អ្នកត្រូវរីករាយនឹងអ្វីដែលអ្នកមាន។ មធ្យោបាយល្អមួយគឺអ្នកអាចធ្វើកំណត់ត្រាលើអ្វីដែលអ្នកបានសម្រេចជារៀងរាល់យប់។ ការសិក្សាមួយបង្ហាញថា មនុស្សដែលសរសេរទុកនូវអ្វីដែលពួកគេសម្រេចបានម្តងក្នុងមួយសប្តាហ៍ អាចធ្វើអោយពួកគេបង្កើនសេចក្តីសុខ២៥% បន្ទាប់ពីការបន្តធ្វើដូចនោះបាន១០សប្តាហ៍។ អ្នកគួរតែមានមោទនភាពលើខ្លួនឯងដែលបានព្យាយាម យ៉ាងហើចណាស់អ្នកកំពុងទទួលបានអ្វី ដែលអ្នកដ៏ទៃមិនមានដូចអ្នក។
៤. បន្តធ្វើការដើម្បីសម្រេចក្តីស្រមៃ
សេចក្តីសុខមួយអាចកើតមានប្រសិនបើអ្នកខំប្រឹងធ្វើការដើម្បីសម្រេចក្តីស្រមៃមួយដែលអ្នកប៉ង។ ប៉ុន្តែមិនមែនបានន័យថាបានត្រឹមតែប្រាថ្នា ហើយមិនធ្វើនោះទេ។ ប្រសិនបើអ្នកកំពុងចង់បានក្តីស្រមៃដោយកំពុងតែខិតខំសំរាប់ខ្លួនឯង អ្នកអាចបង្កើនសេចក្តីសុខ១៩% ព្រោះអ្នកកំពុងតែរីករាយនឹងទន្ទឹងរង់ចាំក្តីស្រមៃនោះក្លាយមកជាការពិតនៅថ្ងៃណាមួយ។
ក្នុងនោះដែរ អ្នកក៏មិនត្រូវប្រៀបធៀបខ្លួនអ្នកជាមួយអ្នកដ៏ទៃដែរ។ ផ្ទុយទៅវិញ អ្នកគួរប្រៀបធៀបខ្លួនឯងជាមួយម្សិលមិញ រឺប៉ុន្មានសប្តាហ៍មុខ។ អ្វីៗនឹងបង្ហាញថា អ្នកកំពុងតែមានការផ្លាស់ប្តូរ និងរីកចម្រើនជាងមុនជាក់ជាមិនខាន។
៥. ចែករំលែក
នៅពេលអ្នកចេះជួយដល់អ្នកដ៏ទៃ គេនិយាយថាអ្នកជាមនុស្សល្អ។ តើអ្នកសប្បាយចិត្តទេ? បើអ្នកគិតអោយបានជ្រៅជាងនេះទៅទៀត អ្នកមិនមែនសប្បាយចិត្តដោយមានមនុស្សនិយាយសរសើរអ្នកបែបនោះទេ តាមពិតនៅពេលអ្នកចេះចែករំលែក អ្នកគឺជាមនុស្សដែលមានក្តីសុខជាងគេ គឺមានក្តីសុខជាងមនុស្សដែលត្រូវបានអ្នកជួយទៅទៀត។ អ្នកមានសេចក្តីសុខ មនុស្សដែលអ្នកជួយក៏មានក្តីសុខ រីឯមនុស្សដែលមើលឃើញអ្នកជួយក៏មានក្តីសុខ។ ដូចនេះហេតុអ្វីយើងមិនចែករំលែកគ្នា?
៦. កុំព្យាយាមចង់បានច្រើនពេក
ប្រាកដណាស់ មានក្តីស្រមៃគឺបន្ថែមសេចក្តីសុខក្នុងលក្ខខណ្ឌដែលអ្នកកំពុងរីករាយជាមួយការខិតខំធ្វើការដើម្បីសម្រេចក្តីស្រមៃនោះ។ ប៉ុន្តែអ្នកមិនត្រូវចង់បានច្រើនពេកនោះទេ។ ការដេញតាមវត្ថុដែលអ្នកត្រូវការច្រើនពេក មិនមែនជាក្តីសុខពិតប្រាកដនោះទេ។ ឧទាហរណ៍ អ្នកចង់ទិញផ្ទះធំមួយ ហើយអ្នកបានព្យាយាមរាប់ឆ្នាំដើម្បីសន្សំលុយទិញផ្ទះនោះបាន។ ក្រោយពីរស់នៅផ្ទះនោះអស់រយៈពេលជាច្រើនខែ អ្នកនឹងមានអារម្មណ៍ធម្មតា។ បើអ្នកដេញតាមរបស់ អ្នកនឹងមានក្តីសុខនៅពេលអ្នកទទួលបានវា ប៉ុន្តែវានឹងអ្វើអោយអ្នកក្លាយជាមនុស្សគ្មានក្តីសុខបើសិនជាអ្នកមិនទទួលបានវា។ ហេតុអ្វី? ពីព្រោះរាល់វត្ថុទាំងអស់អាចផ្តល់ក្តីសុខបណ្តោះអាសន្នប៉ុណ្ណោះ។ មានតែខ្លួនអ្នកទេ (គឺចិត្ត) ដែលជាអ្នកកំណត់សេចក្តីសុខយូរអង្វែង។
